ORTA ÇAĞ FELSEFESİ KAVRAM DİZİNİ

KAVRAM DİZİNİ (ALFABETİK)

BÂTINİLİK

·       Kutsal kitapların görünen anlamlarına bakmayıp daha ziyade harf ve sözcüklerinden gizli mânâlar çıkaran görüştür.

·       İbn Meymûn, önemli temsilcilerindendir.

DEHRİYYE (MATERYALİST)

·       İslam felsefesinin Materyalist filozoflarıdırlar.

·       Gerçek olan tek şeyin madde, onun da ezelî ve ebedî olduğunu savunan görüştür.

·       Dolayısıyla bu akım filozofları Tanrı’nın varlığını kabul etmez.

·       İbnü’r Râvendi, önemli temsilcilerindendir.

HRİSTİYAN FELSEFESİ

·       Bakınız “KATKI SAĞLAYAN MEDENİYETLER”

HUDUS DELİLİ

·       El Kindi tarafından yapılan yaratıcı kanıtlamasıdır.

İHTİRA DELİLİ

·       İbn Rüşd’ ün ortaya attığı yaratıcı kanıtlamasıdır.

·       Âlemde her şey yoktan yaratılmıştır bu nedenle yaratılan şeylerin bir yaratıcısı olması zorunludur.

·       Bir diğeri de “İNAYET DELİLİ” dir.

İHVANI SAFA

·       Çeşitli alanlardaki düşüncelerden bir ansiklopedi meydana getirerek tüm ilimleri bir yerde toplamaya çalışan cemiyettir.

·       İhvanı Safa felsefecileri, insanın ilahî kanunlara uygun ve erdemli yaşaması gerektiği görüşündedirler.

·       İslâm ansiklopedicileri olarak da bilinirler.

İNAYET DELİLİ

·       Tabiat da her şey insanla uyumludur.

·       Ateş, hava, su ve toprak insan varlığına uygundur.

·       Bu uygunluğu sağlayan varlık yaratıcıdır.

İŞRAKİLİK

·       Mantığa dayalı bilginin değil mistik tecrübeye dayalı bilginin hakikati vereceğini savunan görüştür.

·       İşrakiye, güneşin doğarak ışığın yayılması anlamına gelir.

·       Güneşin eşyayı karanlıktan aydınlığa çıkardığı gibi manevi sezginin de insanı aydınlattığını savunur.

·       Şahabettin Sühreverdi, önemli temsilcilerindendir.

KAVRAM REALİZMİ

·       Tümeller, ayrı bir varlık olarak Tanrı’nın zihnindedir.

·       Bakınız AUGUSTİNUS ve ANSELMUS

KONSEPTUALİZM (KAVRAMCILIK)

·       Tümeller, tek tek varlıkların içinde yer alır.

·       Bakınız AQUİNALI THOMAS

KOZMOLOJİK KANITLAMA

·       Evrende var olan bütün varlıkların kendinden önce gelen bir varlık nedeniyle var olduğu anlayışıdır.

·       Geriye doğru gidildiğinde mantıksal olarak bir ilk varlığın olması gerektiğini ve o varlığın Tanrı olduğunu ileri sürer.

·       Bu kanıtlama yolu, Aristoteles’in ilk neden görüşü etkisinde Aquinalı Thomas tarafından ileri sürülmüştür.

MEŞŞÂÎLİK

·       İslam esaslarına bağlı, başta Aristoteles etkisinde ve kısmen de Platon felsefesini içeren mantık ve matematik temelli bir felsefi yaklaşımdır.

·       Akla dayalı inancı savunur.

·       El Kindi, Fârâbî ve İbn Rüşd gibi filozoflar önemli temsilcileridir.

NOMİNALİZM (ADCILIK)

·       ADCILIK olarak da bilinir.

·       Tümellerin kendi başına gerçeklikleri yoktur.

·       Onlar soyutlama ve genelleme sözlerinden ibarettir.

·       Bakınız OCKHAMLI WİLLİAM

ONTOLOJİK KANITLAMA

·       Mantıksallık yoluyla Tanrı kanıtlamasıdır.

·       Anselmus tarafından ileri sürülmüştür.

·       Daha yetkini düşünülemeyen ve tasarlanamayan anlamıyla Tanrı’nın insan zihninde bulunmasını, Tanrı’nın var olduğuna kanıt olduğunu belirtir.

·       Buradan hareketle Tanrı’nın mutlak olarak var olduğu sonucuna ulaşır.

PATRİSTİK DÖNEM

·       MS 2-MS 8. yüzyıl arasındaki Hristiyan felsefesidir.

·       Bu dönem Hristiyan filozofları aynı zamanda din adamlarıdır.

·       Tertullian, Cellemens ve Augustinus, bunların önde gelenleridir ve “Kilise Babaları” olarak da adlandırılırlar.

·       İsmini bu adlandırmadan alan Patristik Dönem’de özellikle Augustinus’un izlediği akılla dini açıklama yolu, inancın temel öğretisi hâline gelmiştir.

SKOLASTİK DÖNEM

·       8. yüzyıldan 15. yüzyıla kadar olan Hristiyan felsefesidir.

·       Skolastik ismi, bu dönemdeki okullaşma hareketinden gelir. 

·       Anselmus, Aquinalı Thomas ve Ockhamlı William bu dönemin önde gelen filozoflarındandır.

·       Bologna ve Oxford üniversiteleri bu dönemde kurulan ve bu geleneğin öncüsü olan yerlerdir.

SUDÛR NAZARİYESİ

·       İbn Sînâ tarafından literatüre kazandırılmış bir kavramdır.

·       Bütün var olanların, Zorunlu Varlık olan Allah’tan taşma sonucunda ortaya çıktığı anlayışıdır.

TABİYYUN (NATÜRALİSTLER)

·       Aklı tecrübeden çıkaran ve bilgilerin duyumlar aracılığıyla kazanıldığını savunan görüştür.

·       Meşşâî felsefe karşıtı görüştür.

·       Bu görüş, Tanrı ile insan arasında aracı kabul etmeyen deist (ikici) yaklaşımı sergiler.

·       Ebubekir Râzî, önemli temsilcilerindendir.

TÜMELLER PROBLEMİ

·       Bakınız NOMİNALİZM, KAVRAM REALİZMİ, KONSEPTUALİZM